Çok Dilli Eğitim Önemlidir UNESCO Yeniden Teyit Ediyor

Çoğu insan, dünyada öğrenenlerin 7,000’den fazla dil konuştuğunu fark etmez. Ancak, bunlardan sadece 351’i eğitimde kullanılmaktadır. Bu geniş dil dünyası şimdi UNESCO’nun “Diller Önemlidir: Çok Dilli Eğitim İçin Küresel Rehberlik” adlı yayını tarafından belgelenmiştir. Bu belgede UNESCO, eğitim sistemlerinin herkesin anadilinden bağımsız olarak başarılı olması için uyarlanmasını talep etmektedir.

Bu yeni makalede, belgeyi adım adım ayrıntılandırıyor, örneklerle ve eylem için net talimatlarla birlikte veriyoruz.

2021 yılından bir video ile gösterildiği gibi, kuruluşun bunu gündeme getirmesi ilk defa değildir.

Tüm Öğrencilerin Hakkını Savunmak

İlk sayfalardan itibaren UNESCO, her öğrencinin anladığı dilde kaliteli eğitim alma hakkının altını çizmektedir. Stefania Giannini tarafından yazılan önsöz, dünya genelinde çeyrek milyardan fazla öğrencinin ev dillerinde eğitim alamaması gerçeğiyle yüzleşen çok dilli eğitimin (ÇDE) bu keskin gerçeği ele aldığını anlatıyor.

Bu dil desteğinin yokluğu öğrenme krizini daha da derinleştiriyor. Rehber – yine – çok dilliği politikalara, planlara, sınıflara ve topluluklara dokuyan köklü bir dönüşüm çağrısında bulunuyor. Hiçbir öğrenci göz ardı edilemez, hiçbir dil aşağıda değildir ve hiçbir toplum dilsel zenginliğini göz ardı edemez.

Çok Dilli Eğitimin Bağlamsallaştırılmasının Dört Boyutu

Rehber, çok dilli eğitimin tek tip olmadığını tamamen yıkıyor. Dört genel bağlamı öne çıkarıyor. Her bağlam, benzersiz stratejiler sunar:

  1. Bağlam 1: Etnik Azınlık Dilleri İçin Ana Dile Dayalı ÇDE.
    Bu senaryo, öğrencilerin evde konuşulan dil ile öğretim dili farklı olduğunda ortaya çıkar. Erken çıkış modeli, baskın bir dile çok hızlı geçiş yapar, bu da öğrencilerin temel okuryazarlığı kaçırmasına neden olur. Geç çıkış modelleri önce ev dilinde ustalığı önceler. Örneğin, Etiyopya’nın sekiz yıllık modeli, dört yıllık modellere göre daha yüksek akademik sonuçlar gösteriyor. Bu arada, Kiribati ulusal dil olan Te Kiribati ve İngilizce için 90/10 yaklaşımını kullanarak her ikisini de lise mezuniyetine kadar yavaşça harmanlıyor.
  2. Bağlam 2: Göçmen ve Mülteci Dilleri için ÇDE.
    Kitlesel göç, sınıfları yeniden şekillendiriyor ve göçmen ve mülteci öğrenciler için ikinci veya üçüncü dil gereksinimlerine yol açıyor. Rehber, ABD’den örnekler sunarak, okulların göçmen öğrencilere ana dillerinde okumayı sürdürmelerini ve eşzamanlı olarak İngilizce öğremelerini teşvik ettiğini gösteriyor. Sonuç? Daha yüksek okuryazarlık, ebeveynlerin daha güçlü katılımı ve daha iyi uzun vadeli akademik kazanımlar.
  3. Bağlam 3: Tehlike Altındaki Diller İçin ÇDE.
    Sayısız yerli dil yok olma tehlikesiyle karşı karşıya. Rehber, öğretim dilinin bir çocuğun ana dili olmayabileceği ancak kaybolma tehlikesi taşıyan bir miras dili olabileceği dil canlandırma çabalarını vurgular. Örneğin, Latin Amerika, Kuzey Amerika ve Pasifik Adaları’ndaki topluluklar, Tlingit veya Maya’nın yerel formları gibi tehlike altındaki dilleri diriltmek için immersiyon okulları geliştiriyor. Dijital devrim yeni araçlar sunuyor: Keyman gibi ücretsiz klavye yazılımları, öğretmenlerin ve öğrencilerin yerel dilde uygulamalar ve kaynaklar oluşturmasına yardımcı oluyor.
  4. Bağlam 4: Çoğunluk Dilleri İçin ÇDE.
    Çocukların evde resmi dili konuştuğu ülkelerde bile, dil repertuarlarını genişletme eğilimi yükselmektedir. Programlar, immersion teknikleriyle Fransızca, İspanyolca, Çince veya Arapça gibi dilleri tanıtmaktadır. Avrupa ve Kuzey Amerika, öğrenenlerin çok dilli beceriler inşa etmeleri için bu “iki yönlü” veya “çift dilli” modelleri kullanmaktadır. Ebeveynler, yaşa bağlı zihinsel gerilemenin gecikmesi ve daha iyi küresel iş imkanları dahil olmak üzere bilişsel ve kariyer faydalarını memnuniyetle karşılamaktadır.

Neden Çok Dilli Eğitim Önemlidir

Çok dilli eğitim, okuma, yazma ve düşünme becerilerini geliştirir. Rehber, örneğin, Kenya’daki bir çalışmadan bahseder, çocuklar önce ana dillerinde eğitildiğinde daha sonra İngilizce’de daha yüksek puanlar elde ettiler (belgedeki Kutu 9’da daha fazla bilgi bulabilirsiniz).

Bilişsel avantajlar da ortaya çıkar, problem çözme yeteneklerini ve empatiyi artırır. ÇDE, okulu bırakma oranını düşürerek, hayal kırıklığını azaltarak ve ailelerin okulla etkileşimde bulunmalarını sağlayarak kapsayıcılığı teşvik eder.

Yayın, ayrıca daha geniş sosyoekonomik bir etkiyi vurgular. Birden fazla dili saygı duyan ve destekleyen toplumlar genellikle daha derin sosyal uyum sergiler. Ana dilleri canlandırmak, örneğin, kültürel kimlik ve özsaygıyı teşvik eder. Her çocuğun okuryazarlık ve matematikte sağlam bir temel alması ve ardından bu becerileri diğer dillere zahmetsizce aktarması ekonomik büyümeyi hızlandırabilir.

Pratik Çok Dilli Eğitim İçin Eylem

Rehber, önerilerini altı alan kullanarak yapılandırır. Siz, bir eğitimci olarak, bu boyutların her birine dalmayı ve belirli tedbirler almayı teşvik eder:

Liderlik: Yasalar, Politikalar ve Planlar

  • Dil haklarını güvence altına alacak yasal çerçeveleri uygulamaya koyun.
  • ÇDE (Çok Dilli Eğitim) programlarını genişletmek veya başlatmak için ayrıntılı politika yol haritaları hazırlayın.
  • Dilbilimciler, toplum liderleri ve devlet yetkililerinden oluşan komiteler kurarak kapsamlı dil planları oluşturun.
  • Geniş kitlelerin desteğini almak için bu planları hem geleneksel hem de sosyal medyada duyurun.
  • Örnek çok: Senegal’in Uyumlu İkili Öğretim Modeli (MOHEBS), resmi politikaya birden fazla dili yerleştirir. Meksika’nın Kültürlerarası İkili Eğitim (IBE) modeli, yerel dilleri müfredata dâhil ederek ana akım hâline getirir.

Öğrenme: Müfredat, Materyaller ve Değerlendirme

  • En erken sınıflarda ana dili merkeze alan öğretim yöntemlerini uygulayın.
  • İkinci veya üçüncü dilleri kademeli olarak tanıtın.
  • Yerel dillerde öğretim materyalleri geliştirin; basılı kaynaklardan dijital içeriklere uzanan bir yelpaze oluşturun.
  • Değerlendirmeleri, öğretim diliyle uyumlu hâle getirerek gerçek bilgi düzeyini ölçün. (Örneğin, öğrencilere dil bariyeri nedeniyle düşük not vermek yerine, öğrenme kazanımlarını anladıkları dilde yoklayın.)
  • Kutu 28’de, yerel halkla işbirliği yaparak ana dilde ders kitapları tasarlayan ulusal girişimlerden bahsedilir. Diğer bir örnek, yerli dillerdeki e-kitaplarla uzaktan eğitimi güçlendiren uygulamalardır.

Öğretmenler: İşe Alım, Eğitim ve Pedagoji

  • Öğrencilerin hem ana diline hem de ulusal dile hâkim öğretmenler görevlendirin.
  • Çok dilli stratejiler üzerine kapsamlı ön hizmet ve hizmet içi eğitim imkânları sunun.
  • Öğretmenlerin, iki dilli ders planları hazırlamalarına, geçiş modelleri geliştirmelerine ve sınıfta güvenli, katılımcı öğrenme ortamları oluşturmalarına destek verin.
  • Bolivya’nın İkili Yuva stratejisinde, bir sınıfta ana dili anlatan öğretmenle İspanyolca öğreten öğretmen birlikte çalışır. Böylece öğrenciler iki dil arasında kolayca geçiş yapar.

Öğrenme Ortamları: Tesisler ve Sosyal Etkileşim

  • Yerel dillerde hazırlanmış materyalleri ve hikâyeleri sınıf ortamında sergileyin.
  • Yerel geleneklere dayalı kültürel etkinliklere derslerde yer verin.
  • Öğrenciler arasında dil ve kültür çeşitliliğine karşı karşılıklı saygıyı öne çıkarın.
  • Nepal’in çok dilli sınıfları, yerel alfabelerde hazırlanan görsellerin etkisine işaret eder. Guatemala’da sınıf duvarlarını iki dilli posterler ve hikâye kitaplarıyla süsleyerek okuma alışkanlığını teşvik ederler.

Kanıt: Veri, İzleme ve Değerlendirme

  • Yeni programları başlatmadan önce sosyodilbilimsel analizler yapın.
  • Kayıt, ilerleme ve sınav sonuçlarını öğrencilerin ev diline göre takip edin.
  • Öğretmenlerin çok dilli yöntemlerdeki becerilerini periyodik olarak değerlendirin.
  • Bulgulara dayanarak politika ve uygulamaları güncelleyin.
  • Hindistan’ın dil haritalama projesi, azınlık dili konuşan toplulukları tespit ederek öğretmen görevlendirmesi ve kaynak dağıtımı konusunda yöneticilere yol gösterir.

Ortaklıklar: Ebeveyn, Toplum ve Kuruluşları Dâhil Etmek

  • Aileleri, öğretim materyali geliştirme süreçlerinde aktif katılımcılar hâline getirin.
  • Topluluk üyelerini, miras dillerinde hikâye anlatımı veya şarkı paylaşımı için sınıfa davet edin.
  • Sivil toplum kuruluşları, üniversiteler ve uluslararası bağışçılarla işbirliği yaparak teknik danışmanlık ve maddi destek elde edin.
  • Brezilya’nın uzak bölgelerindeki topluluk tabanlı öğrenim uygulamaları, yerli dilleri ve geleneklerini herkesin katılımıyla yeniden canlandırarak eğitimde sürdürülebilir çözümler üretir.

Kritik Çıkarımlar: Çok Dilli Eğitim (ÇDE) ve Sürdürülebilir Kalkınma

Belge çok dilli eğitimi büyük küresel hedeflerle bütünleştiriyor. Dil temelli okuryazarlık yaklaşımları toplumsal cinsiyet eşitliğini teşvik eder, yerel ekonomileri canlandırır, eşitsizlikleri azaltır ve çevresel bilgiyi korur. UNESCO’nun rehberliği, SKH’lerle uyumludur ve ÇDE’yi sadece sınıf stratejisinden öteye taşır: adil, uyumlu bir topluma geçiş kapısıdır.

UNESCO’nun “Diller Önemlidir” yayını, bilgilendirmenin ötesine geçiyor. Siz, bir eğitimci, ebeveyn veya topluluk üyesi olarak, yerel okullarınızı dönüştürebilirsiniz. Ana dili benimseyin, ikinci ve üçüncü dilleri yavaşça tanıtın ve yok olma tehlikesiyle karşı karşıya olan miras dillerine kapılar açın.

Bu çabaları liderlik, müfredat reformu, öğretmen eğitimi, kapsayıcı sınıflar, titiz izleme ve geniş ortaklıklarla güçlendirebiliriz. Bu şekilde, çocukların öğrenmelerini pekiştirecek, kültürel kimlikleri kutlayacak ve hiçbir dilin göz ardı edilmediği bir geleceği inşa edeceğiz.

Her bölüm, vaka çalışması ve önerilen uygulamaların derinlemesine bir anlayışı için herkese orijinal UNESCO belgesini okumanızı öneriyoruz.

Ayrıca, belge üzerinde sıkça sorulan sorular listesi de oluşturduk.

Sıkça Sorulan Sorular

1. Çok Dilli Eğitim Nedir ve Neden Önemlidir?

Çok dilli eğitim (ÇDE) sınıflarda iki veya daha fazla dile yer verir. Herkesin gerçekten anladığı bir dilde öğrenmesini sağlar, akademik performansı, kültürel katılımı ve topluluk gururunu artırır.

2. Rehber Ana Dile Dayalı Yaklaşımı Öneriyor mu?

Evet. Belge, ana dilde eğitimi öncelikli olarak vurgular. Öğrenenlerin, evde konuştukları bir dilde okula başladıklarında daha güçlü okuryazarlık ve eleştirel düşünme becerileri kazandıklarını açıklar.

3. Farklı Bağlamlar ÇDE’yi Nasıl Etkiler?

Rehber, dört farklı bağlamı ana hatlarıyla açıklar:

  • Ev dili resmi öğretim yönteminden farklı olan etnik azınlık öğrenenler
  • Dil boşluklarını doldurmaları gereken göçmen ve mülteci öğrenenler
  • Tehlike altındaki dilleri canlandıran topluluklar
  • Resmi dili konuşan ve bölgesel ya da küresel dilleri takip eden çoğunluk dilini konuşanlar
    Bu çerçeve, politika yapıcıların ÇDE’yi gerçek yaşam senaryolarına uyarlamalarına yardımcı olur.

4. ÇDE’nin Pratikte Çalıştığına Dair Örnekler Var mı?

Evet. Etiyopya’nın geç çıkış modeli, çocukları ana dilde eğitimde sekiz yıla kadar tutar. Kiribati, İngilizce dersleri yavaşça artırırken Te Kiribati’yi ana öğretim dili olarak korur. Her iki durumda da daha yüksek akademik başarı seviyeleri gözlemlenir.

5. ÇDE Pahalı mı?

Rehber, ders kitapları oluşturmak veya öğretmenleri eğitmek gibi başlangıç masraflarını belirtir. Ancak bu çabaların zamanla kaynak tasarrufu sağladığını vurgular. İlk dilde temel okuryazarlıkta ustalaşan öğrenciler genellikle daha iyi okul devamı gösterir ve bu da gelecekteki telafi harcamalarını azaltır.

6. ÇDE Sosyal ve Duygusal Gelişime Yardımcı Olur mu?

Kesinlikle. Öğrenciler, dil ve kültürleri sınıfta yer aldığında kendilerini daha özgüvenli, katılımcı ve saygı duyulmuş hisseder. Aileler de daha aktif olarak katılır, bu da topluluk-okul bağlarını güçlendirir.

7. Bu Rehber Tehlike Altındaki Dillere Nasıl Yaklaşıyor?

Dil canlandırmayı miras dili immersiyon yöntemi ile teşvik eder. Kuzey Amerika, Latin Amerika ve diğer bölgelerdeki topluluklar, atalarına ait dilleri yeniden canlandırmak için programlar tasarlar. Yerel dil uygulamaları ve e-kitaplar gibi dijital kaynaklar bu çabalara yardım eder.

8. Rehber, İklim Eylemi ve Kültürel Koruma Hakkında Ne Diyor?

Anne dillerinde aktarılan yerli bilgileri çevresel sorumluluğa bağlantı kurar. Bu dillerde bulunan geleneksel uygulamalar, sürdürülebilir tarım, biyoçeşitliliğin korunması ve afet hazırlığına katkı sağlayabilir.

9. Öğretmenler ve Yöneticiler Nasıl Eğitilmelidir?

İkili dil eğitim yöntemleri, dil haritalama ve kültürel olarak duyarlı pedagojiler konusunda özel eğitime ihtiyaç duyarlar. Sürekli mesleki gelişim, dillerin akıcı bir şekilde harmanlanmasını ve kapsayıcı sınıfların sürdürülmesini sağlar.

10. ÇDE Başarısı İçin Hangi Faktörler Kritikdir?

Yayın altı ana alanı işaret eder:

  1. Yasalar ve politikalar yoluyla liderlik
  2. Yerel bağlamlara uygun müfredatlar, materyaller ve değerlendirmeler
  3. Çok dilli yöntemlerde yetkin öğretmenler
  4. Kapsayıcı, kültürel olarak canlı sınıflar
  5. Veri odaklı izleme ve değerlendirme
  6. Ebeveynler, STK’lar ve topluluk liderleriyle güçlü ortaklıklar

11. Daha Fazla Bilgiyi Nereden Alabilirim?

Detaylı vaka çalışmaları ve ÇDE’nin çeşitli ortamlarda nasıl benimsenebileceğine dair sağlam stratejiler sunan tam UNESCO yayını “Diller Önemlidir: Küresel Çok Dilli Eğitim Rehberliği“ni inceleyin.