Küresel Sağlık Sistemi, İklim Değişikliği Sorunlarına Hazır mı?

İklim değişikliği giderek artan bir şekilde olarak tanınmaktadır insan sağlığına önemli bir tehdit, etkilerin şiddetlenmesi bekleniyor. Her sağlık sisteminin bu zorluklarla başa çıkma hazırlığı kritik önemdedir.

Önce bir göz atalım iklim değişikliği insan sağlığı üzerindeki etkisine, sağlık sistemlerine geçmeden önce.

İklim Değişikliğinin Sağlık Üzerine Etkisi

İklim değişikliği hem çevreyi hem de insan sistemlerini çeşitli şekillerde etkiliyor.

Doğrudan Sağlık Etkileri

  1. Aşırı Hava Olayları: İklim değişikliği yol açmıştır daha sık ve şiddetli hava olayları gibi sıcak hava dalgaları, sel, kuraklıklar, kasırgalar ve orman yangınları. Bu olaylar doğrudan yaralanmalara, hastalıklara ve ölümlere neden olur. Örneğin, selin iklimle ilgili ölümlerin başlıca nedeni olacağı öngörülmekte ve 2050 yılına kadar 8.5 milyon ölüme yol açabilirken, kuraklıklar aşırı sıcak nedeniyle 3.2 milyon ölüme yol açabilir.
  2. Sıcaklık Aşırılıkları: Artan sıcaklıklar sıcaklıkla ilgili hastalık ve ölümlerin sıklığını artırır. CDC sıcak hava dalgalarının solunum ve kardiyovasküler durumları şiddetlendirdiğini ve sıcak çarpması ve bitkinliğe yol açabileceğini bildirmektedir.

Dolaylı Sağlık Etkileri

  1. Bulaşıcı Hastalıklar: İklim değişikliği konakların yaşam alanlarını ve davranışlarını değiştirir hastalık vektörleri sinekler gibi, sıtma, dengue ve Zika virüsü gibi hastalıkların yayılmasını artırarak.2050 yılına kadar, iklim değişikliği nedeniyle ek olarak 500 milyon insan vektör kaynaklı hastalıklar riski altında olabilir.
  2. Gıda ve Su Güvenliği: Sıcaklık ve yağış düzenlerindeki değişiklikler gıda üretimini ve su teminini etkiler. Bu, yetersiz beslenmeye, gıda kaynaklı hastalıklara ve su kaynaklı hastalıklara yol açabilir. 2020 yılında, 770 milyon insan, özellikle Afrika ve Asya’da, gıda sistemleri üzerinde iklimle ilgili etkiler nedeniyle açlıkla karşı karşıya kaldı.
  3. Hava Kalitesi: Artan sıcaklıklar ve orman yangınları, solunum ve kardiyovasküler hastalıklara neden olabilecek daha yüksek seviyelerde hava kirliliğine katkıda bulunur. 2019 yılında, atmosferdeki ince partikül madde en az 1.8 milyon ölümle sonuçlandı.
  4. Zihinsel Sağlık: İklimle ilgili felaketler psikolojik stres, kaygı, depresyon ve travma sonrası stres bozukluğuna (PTSD) yol açabilir. Aşırı hava olayları nedeniyle yer değiştirme de zihinsel sağlık sorunlarını kötüleştirir.

Hassas Popülasyonlar

İklim değişikliği, çocuklar, yaşlılar, düşük gelirli gruplar ve önceden var olan sağlık sorunları olanlar dahil olmak üzere, savunmasız nüfusları orantısız şekilde etkiler. Afrika ve Güney Asya gibi bölgeler, mevcut kaynak sınırlamaları ve yetersiz altyapı nedeniyle artmış savunmasızlıkla karşı karşıya.

Ekonomik Etkiler

İklim değişikliği nedeniyle sağlık etkilerinin ekonomik maliyetleri önemli. 2050 yılına kadar, iklim kaynaklı sağlık etkileri, dünya çapında sağlık sistemlerine 12,5 trilyon dolarlık ekonomik kayıplara ve ek olarak 1,1 trilyon dolarlık bir yüke neden olabilir.

Küresel Girişimler ve Öneriler

İklim değişikliğinin sağlık etkilerini ele almak, teknolojik ilerlemeler, güçlü altyapı ve küresel işbirliğini içeren çok yönlü bir yaklaşım gerektirir. Bu etkileri hafifletmek ve savunmasız nüfusları korumak için acil ve sürekli eylem gereklidir.

Aşağıda bu sorunları ele almak için yapılan başlıca girişimlerden bazıları yer almaktadır.

  1. Dirençli Sağlık Sistemleri Oluşturmak: Artan talebi karşılamak ve çevik tedarik zincirlerini teşvik etmek için sağlık altyapısını güçlendirmek önemlidir.Dijital bakım, yeni aşılar ve entegre risk izleme sistemlerine yapılan yatırımlar dayanıklılık oluşturmak için gereklidir.
  2. Erken Uyarı Sistemleri: Gelişmiş erken uyarı sistemleri aşırı hava olayları için uygulamak, kaynakların etkili bir şekilde tahsis edilmesine yardımcı olabilir ve sağlık etkilerini azaltabilir. Örneğin, Çin’in CDC’si, meteorolojik verileri nüfusun kırılganlığı ile entegre ederek sıcak hava dalgalarını tahmin eden bir sistem geliştirdi.
  3. Politika ve Küresel İşbirliği: DSÖ ve diğer uluslararası kuruluşlar, iklim etkilerini hafifletmek için kapsamlı sağlık sistemi dönüşümleri ve küresel işbirliği çabalarını savunmaktadır. DSÖ’nün operasyonel çerçevesi, iklim dayanıklı sağlık sistemlerinin oluşturulmasına yönelik rehberlik sağlar.

Ek olarak, Ulusal Uyum Planı (NAP) süreçleri, ülkelerin dayanıklı sağlık sistemleri inşa etmeleri için stratejik bir temel sunar. These plans focus on understanding health vulnerabilities, integrated risk monitoring, and erken uyarı sistemleri, which are essential for effective climate adaptation.

İklim Değişikliğinde Sağlık Sistemlerinin Çift Rolü

Sağlık sektörü, küresel emisyonlara önemli bir katkıda bulunur ve küresel emisyonların yaklaşık %4,5’inden sorumludur. Ancak, artan sıcak hava dalgası sıklığı, değişen hastalık kalıpları ve gıda ve su tedarikindeki kesintilerle sağlık sistemlerini tehdit eden iklim değişikliğinden de ciddi etkilerle karşılaşmaktadır.

İklim Değişikliğinin Sağlık Üzerindeki Etkileri

Sıcak hava dalgaları, iklim değişikliğinin en ölümcül sonuçlarından biridir ve 2000’den 2019’a kadar her yıl neredeyse yarım milyon ölüme neden olmuştur. Dünya Meteoroloji Örgütü raporları sıcaklıkla ilgili ölümlerin üçte birinden fazlasının insan kaynaklı iklim değişikliğine atfedilebileceğini bildiriyor. Bu aşırı sıcaklık olayları, sıcak çarpması gibi doğrudan sağlık sorunlarına neden olur ve kronik durumları kötüleştirir, potansiyel olarak sağlık sistemlerini, bulaşıcı hastalık salgınlarına benzer şekilde bunaltabilir.

İklim değişikliği nedeniyle bulaşıcı hastalıklar da artış göstermektedir. Deng humması gibi sivrisinek kaynaklı hastalıklar daha geniş yayılıyor ve bu tür hastalıkların yayılmasını tahmin etmek için modeller, sağlık sistemleri için önemli araçlar haline geliyor. Ancak, bu tahmini araçlar henüz geniş çapta benimsenmemiştir, bu da hazırlıklarda bir eksiklik olduğunu göstermektedir.

Sağlık Sistemlerinde Teknolojik Yenilikler

Erken Uyarı Sistemleri: Çin gibi bölgelerde, sıcak hava dalgalarını tahmin etmek ve sağlık kaynaklarını daha etkili bir şekilde tahsis etmek için gelişmiş erken uyarı sistemleri geliştirilmektedir.Bu sistemler, meteorolojik verileri nüfusun kırılganlık bilgileriyle entegre ederek, teknolojinin sağlık sistemi direncini artırma potansiyelini sergiliyor.

Atık Su İzleme: Modern atık su izleme, diğer önemli bir araçtır. Örneğin, Abu Dabi’nin sistemi, birçok istasyondan atık su toplar ve analiz eder, virüsler ve zararlı maddeler dahil sağlık tehditleri hakkında neredeyse gerçek zamanlı içgörüler sağlar. Bu proaktif yaklaşım, halk sağlığı tehditlerinin erken tespitine ve yanıtına yardımcı olur.

İklime Dayanıklı Sağlık Altyapısı İnşa Etmek

İklime dayanıklı sağlık sistemleri geliştirmek için, birinci basamak sağlık hizmeti yeteneklerini güçlendirmeye önemli ölçüde yatırım yapılmalıdır. Bu, artan talebi karşılamak için kapasitenin artırılmasını, esnek tedarik zincirlerinin teşvik edilmesini ve dijital bakım ile yeni aşıların entegre edilmesini içerir. Dünya Sağlık Örgütü (WHO) ve Dünya Bankası, teknik yardım sağlayarak ve iklime duyarlı hastalıklar için stratejik planlamayı mümkün kılarak iklime dayanıklı birinci basamak sağlık hizmetlerini geliştirmeye yönelik girişimleri destekliyor.

Vaka İncelemeleri ve Gerçek Hayat Örnekleri

Pasifik Kuzeybatı’da Sıcak Hava Dalgası Yanıtı

2021 yılında Pasifik Kuzeybatı’da meydana gelen ve bir haftada 600 fazla ölüme neden olan sıcak hava dalgaları, hazırlıklı olmanın kritik önemini vurguluyor. Etkili erken uyarı ve yanıt sistemleri, bu tür aşırı hava olaylarının etkisini önemli ölçüde azaltabilir.

Kenya’da Bulaşıcı Hastalık Yayılımı

Deng humması gibi hastalıkların artan yayılımı, kırılgan bölgelerde geliştirilmiş tahmin modelleri ve raporlama sistemlerinin gerekliliğini vurguluyor. Örneğin Kenya’daki projeler, iklime duyarlı hastalıklar için erken uyarı sistemleri geliştirmektedir ve yerelleştirilmiş çözümlerin önemini göstermektedir.

Heatwave Response in the Pacific Northwest

Haziran 2021’de, Pasifik Kuzeybatı’da Washington ve Oregon’da bir hafta içinde 600’den fazla fazla ölüme yol açan eşi görülmemiş bir sıcak hava dalgası yaşandı. Bu olay, aşırı sıcakların kırılgan popülasyonlar üzerindeki etkisini azaltmak için güçlü erken uyarı sistemleri ve acil durum yanıt planlarına duyulan ihtiyacı vurguladı. Halk sağlığı yetkilileri, etkilenenlere soğutma merkezleri ve tıbbi yardım sağlamak için acil harekete geçmek zorunda kaldı.

Güneydoğu Asya’da Deng Humması

Deng humması, sivrisineklerle bulaşan viral bir enfeksiyon olup, son yirmi yılda Güneydoğu Asya’da salgınlarda dramatik bir artış göstermiştir. Örneğin Singapur’da, artan sıcaklıklar ve sivrisinekler için ideal üreme koşulları yaratan artan yağışlarla yönlendirilen dengue vakaları son yıllarda rekor seviyelere ulaştı.Singapur hükümeti, dang hummasının yayılmasını önlemek için kapsamlı vektör kontrol önlemleri, halk eğitim kampanyaları ve aşı geliştirme araştırmaları uygulamıştır.

Abu Dabi’de Atık Su İzleme

Abu Dabi, patojenleri ve diğer sağlık tehditlerini tespit etmek için gelişmiş bir atık su izleme sistemi uygulamıştır. Bu sistem, şehir genelindeki 100’den fazla istasyondan atık su toplar ve analiz eder, böylece halk sağlığı yetkililerine COVID-19 gibi hastalıkların salgınlarını izleme ve yanıt verme konusunda neredeyse gerçek zamanlı veriler sağlar. Sistem ayrıca zararlı maddeleri ve antimikrobiyal direnci de izler, bu da iklim değişikliği karşısında proaktif bir halk sağlığı yaklaşımını göstermektedir.

Bangladeş’te Sel ve Sağlık

Sel baskınına eğilimli alçak bir ülke olan Bangladeş, iklim değişikliği nedeniyle önemli sağlık zorluklarıyla karşı karşıyadır. Sık sık meydana gelen seller, içme suyu kaynaklarını kirleterek kolera ve ishal gibi su kaynaklı hastalıkların salgınlarına yol açar. Buna karşılık, Bangladeş su ve sanitasyon altyapısını iyileştirmeye ve halkı sel sırasında hastalıkların önlenmesi konusunda eğitmek için topluma dayalı sağlık programları geliştirmeye yatırım yapmıştır.

Sahel Altı Afrika’da Sıtma Kontrolü

İklim değişikliği, sıtma taşıyan sivrisineklerin coğrafi alanını genişleterek, Sahel Altı Afrika’da daha fazla insanı hastalık riski altına sokmaktadır. Ruanda ve Kenya gibi ülkeler, hava durumu modellerine dayanarak sıtma salgınlarını öngörmek için öngörücü modelleme kullanıyor. Bu modeller, yatak ağları, insektisitler ve antimalaryal ilaçlar gibi kaynakların daha verimli tahsis edilmesine yardımcı olarak sıtmanın görülme sıklığını ve etkisini azaltır.

Avustralya’da Zihinsel Sağlık Etkisi

Avustralya, özellikle orman yangınları gibi aşırı hava olaylarının ardından iklim değişikliğiyle ilgili zihinsel sağlık sorunlarında bir artış yaşamıştır. 2019-2020 yangın sezonu, “Kara Yaz” olarak bilinen dönemde, geniş çaplı yıkıma neden olmuş ve binlerce insanın yerinden olmasına yol açmıştır. Zihinsel sağlık etkileri arasında, etkilenen topluluklarda artan anksiyete, depresyon ve travma sonrası stres bozukluğu (TSSB) vakaları öne çıkmıştır. Avustralya hükümeti, iklimle ilgili olaylardan etkilenen bireyleri desteklemek amacıyla zihinsel sağlık hizmetleri ve felaket kurtarma programlarına yönelik fonlarını artırmıştır.

New York Şehrinde Kent Isı Adası Etkisi

New York Şehri, yapılaşmış alanların kırsal çevrelerinden önemli ölçüde daha sıcak hale geldiği kent ısı adası etkisini ele alıyor. Bu etki, sıcak hava dalgalarını şiddetlendirerek, ısıyla ilgili hastalıklar ve ölümler riskini artırır. Şehir, özellikle yaşlılar ve kronik sağlık sorunları olanlar üzerinde aşırı sıcağın etkisini hafifletmek için daha fazla ağaç dikmek, yeşil çatı oluşturmak ve soğutma merkezlerini genişletmek gibi girişimler uygulamıştır.

İlerleme Kaydediliyor, Ancak Zorluklar Devam Ediyor

Tüm dikkate alındığında, küresel sağlık sistemleri gerçekten de iklim değişikliğinin etkilerini ele almada ilerleme kaydediyor. Ancak bazı ciddi boşluklar devam ediyor. Teknoloji, altyapı ve politika çerçevelerine sürekli yatırım yapmak, iklim değişikliğinin artan zorluklarını ele alabilecek dirençli sağlık sistemleri inşa etmek için esastır.