İklim değişikliğiyle mücadelede yalnızca emisyonları azaltmak yeterli değildir. Küresel ısınmayı gerçekten hafifletmek için, mevcut karbondioksiti (CO₂) atmosferden karbon yakalama yoluyla aktif olarak çıkarmalıyız.
Güçlendirilmiş kaya ayrışması ve biyokömür uygulaması aracılığıyla karbon giderimi güçlü bir çözüm sunar, şimdi size doğrudan hava yakalama ve depolamanın nasıl uygulanabileceğini göstereceğiz.
İsviçreli bir şirket olan Climeworks, 2023 yılında dünyanın ilk büyük ölçekli doğrudan hava yakalama ve depolama tesisi olan Orca’yı geliştirdi. İzlanda’da bulunan Orca, havadan doğrudan CO₂ yakalayıp yeraltında depolayarak taşlaşmasına neden olur ve böylece karbondioksitin kalıcı olarak uzaklaştırılmasını sağlar.
Bu yenilikçi yaklaşım sadece mevcut CO₂ seviyelerini yönetmekle kalmaz, aynı zamanda küresel ısınmayı hafifletmek için gerekli olan ölçeklenebilir karbon giderimi teknolojileri için de bir emsal oluşturur. Ancak çözülecek bazı sorunlar hala mevcut, zamanla göreceğiz.
Temmuz 2024 itibariyle dünya genelinde ticari karbon yakalama ve depolama (CCS) tesisleri boru hattında 628 proje vardı. Bunlardan 50’si faaliyetteyken, neredeyse 290’ı erken geliştirme aşamasındaydı. CCS tesisleri boru hattındaki projelerin büyük çoğunluğu Kuzey Amerika’da yer almakta.
Orca’nın Karbon Yakalama Süreci Nasıl Çalışır
Orca, havadaki karışık havayı büyük fanlar yardımı ile sistemine çeker. Hava, sadece CO₂ moleküllerini seçici olarak yakalayan özel sorbent maddeler içeren filtrelerden geçer. Filtreler doygunluğa ulaştığında, özel olarak konsantre CO₂’yi serbest bırakmak için ısıtılır. Bu CO₂ daha sonra suyla karıştırılır ve yeraltındaki bazalt kayaları içine enjekte edilir. Zamanla CO₂ taşlaşarak katı karbonat minerallerine dönüşür ve kalıcı olarak depolanmış olur.
Bu videoda makinaların iş başında olduğunu görebilirsiniz.
Kapasitesi ve Etkisi
Orca, yıllık olarak 4,000 ton CO₂ giderimi yapacak şekilde tasarlandı, bu da her yıl yaklaşık 870 araba emisyonuna eşdeğerdir. Bunun bir küresel emisyonlar karşısında küçük bir pay olmasına rağmen, Orca DAC teknolojisini ölçeklendirmek için bir konsep kanıtı olarak hizmet eder. Climeworks, karbon yakalama tesislerinin verimliliğini ve ölçeğini artırmayı hedefliyor ve iklimi hafifletici etkiyi artırmayı amaçlıyor.
Ölçeklenebilirlik ve Gelecek Vizyonu
Climeworks, gelecek için yüksek hedefler belirlemiştir. Orca’nın ardından İzlanda’da da bulunan ve yıllık 36,000 ton CO₂ yakalama kapasitesine sahip olacak olan Mammoth projesini başlattılar. Şirket, 2030’a kadar megaton ölçeğinde ve 2050’ye kadar gigaton ölçeğinde CO₂ giderimine ulaşmayı hayal ediyor. Teknoloji ilerledikçe, maliyetlerin düşmesi bekleniyor, bu da doğrudan hava yakalamanın daha küresel ölçekte uygulanabilir bir iklim çözümü haline gelmesine olanak tanıyacak.
Karbon Yakalamadaki Zorluklar ve Eleştiriler
Vaatlerine rağmen, doğrudan hava yakalama birkaç zorluk ve eleştiriyle karşı karşıya:
Yüksek Operasyon Maliyetleri
DAC pahalı kalmaya devam etmektedir ve bir ton CO₂ yakalamanın maliyetinin $600 ile $1,000 arasında olduğu tahmin edilmektedir. Bu da onu diğer karbon azaltma yöntemlerine kıyasla daha az ekonomik kılmaktadır.
Enerji Tüketimi
Süreç enerji yoğundur. Yenilenebilir kaynaklarla çalıştırılsa dahi, önemli enerji gereksinimleri, daha fazla çevresel fayda sunabilecek diğer uygulamalara ayrılabilir.
Mevcut Ölçekte Sınırlı Etki
Orca’nın yıllık 4,000 ton CO₂ giderebilme kapasitesi, yıllık yaklaşık 36.3 milyar ton olan küresel emisyonlar yanında minimal kalmaktadır. Bu açı, DAC teknolojisinin ölçeklenebilirliği ve genel etkisi konusunda endişeler yaratmakta.
Fosil Yakıt Bağımlılığı Potansiyeli
Bazı eleştirmenler karbon yakalama çözümlerine vurgu yapmanın fosil yakıtlara olan bağımlılığı sürdürebileceğini savunmaktadır. Endüstriler, CO₂ emisyonlarını daha sonra yakalanabileceği varsayımıyla çıkışa devam edebilir.
Teknolojik ve Operasyonel Zorluklar
Orca tesisinin ilk operasyonları, beklenenden daha düşük CO₂ yakalama verimliliği ve çevresel faktörlere bağlı operasyonel kesintiler gibi sorunları açığa çıkardı. Bu zorluklar, daha fazla teknolojik geliştirmeye ihtiyaç duyulduğunu göstermektedir.
Maliyetlerin Düşmesi Gerekli
Climeworks’un Orca tesisi, atmosfere CO₂ yakalama teknolojisinin potansiyelini göstermekte. Şu anda sınırlı ölçekte olmakla birlikte, küresel iklim sorunlarını çözmek için gerekli olan daha büyük ölçekli uygulamalara doğru önemli bir adımı temsil etmektedir.
Maliyetler düştüğünde, DAC iklim değişikliğiyle savaşta vazgeçilmez bir araç haline gelebilir.
Bununla birlikte, bu teknolojinin anlamlı bir etki yaratabilmesi için; agresif emisyon azaltımları, politika desteği ve daha fazla teknolojik ilerlemeyi içeren daha geniş bir stratejinin parçası olması gerekir.