Su Setleri Tanzanya’nın Çöllerini Canlı Çayırlara Dönüştürüyor

(Öne çıkan resim, su siperinin bir sanatçı yorumu) Arusha, Tanzanya’da, yerel topluluklar stratejik çukur kazma (su siperleri) ve diğer yeniden yeşillendirme tekniklerini kullanarak verimsiz, çöl benzeri alanları başarıyla gelişen çayırlara dönüştürdüler. Bu çaba, çölleşmeyle mücadele etmek için yerel çiftçiler ve pastoralistlerle işbirliği yapan Hollanda-Kenyalı STK Justdiggit tarafından yürütülen daha geniş bir girişimin parçasıdır.

Kuzey Tanzanya’da bulunan Arusha, yemyeşil yaylalardan kurak düzlüklerine kadar çeşitlilik gösteren manzaralarıyla bilinir. Bölge, hem turizm hem de tarım için önemli bir merkezdir, ancak iklim değişikliği nedeniyle büyük zorluklarla karşı karşıya kalmıştır.

Arusha’daki yerel ekonomi, ağırlıklı olarak tarıma bağımlıdır ve birçok sakin çiftçilik ve pastoralizmle uğraşmaktadır. Yarı göçebe yaşam tarzlarıyla tanınan Maasai topluluğu, bölgede özellikle öne çıkmaktadır. Geleneksel olarak hayvancılığa dayanmaktadırlar ki bu, giderek daha zorlaşmıştır. Bölgede geçmişte çift modelli bir yağış düzeni vardı; iki belirgin yağmur sezonu: Mart’tan Mayıs’a kadar “uzun yağmurlar” ve Ekim’den Aralık’a kadar “kısa yağmurlar”. Ancak, değişen iklim nedeniyle tahmin edilemeyen yağış düzenleri ve uzun süren kuraklıklar toprak bozulmasına ve küçülen otlaklara neden olmuştur.

Su siperlerinin nasıl inşa edildiğine ve bu fikrin nereden çıktığına odaklanacağız.

Su Setti Nedir?

Su setleri, kontur setleri veya toprak setleri olarak da bilinir, suyun akışını kontrol etmek ve toprak erozyonunu önlemek amacıyla eğimli araziler üzerine inşa edilen setlerdir. Genellikle tepe veya yamaçların eğrileri boyunca inşa edilirler, bu da yağmur suyunun akışını yavaşlatmalarına ve suyun hızla yokuş aşağı akmak yerine toprağa sızmasına olanak tanır.

Bu yapılar, yeraltı suyu seviyesinin yeniden dolumunu iyileştirir, toprak erozyonunu azaltır ve tarım arazilerinin verimliliğini, toprağın nemini koruyarak artırır. Su setleri, özellikle kuraklığa yatkın bölgelerde, kuru tarım yapılan alanlarda yaygın olarak kullanılır. Bu sayede hem toprak hem de su kaynaklarının korunmasına yardımcı olarak daha sürdürülebilir tarım uygulamalarına katkıda bulunurlar.

Tarımın yanı sıra su setleri, su havzalarının yönetiminde ve bozulmuş arazilerin ekolojik sağlığının iyileştirilmesinde önemli bir rol oynar.

Justdiggit Hakkında

Justdiggit, Afrika’da artan çölleşme ve toprak bozulmasının çevresel zorluklarına bir yanıt olarak başladı. Organizasyon, Dennis Karpes (tanınmış çevre girişimi Dance4Life’ın kurucularından biri) ve manzara restorasyonuna derin bir ilgi duyan sanatçı ve mucit Peter Westerveld dahil olmak üzere 2010 yılında Hollandalı çevreciler ve girişimciler tarafından kuruldu.

Justdiggit’in yaratılmasının ardındaki ilham, Afrika’da toplulukları ve ekosistemleri ciddi şekilde etkileyen çölleşmenin hızlı yayılmasına karşı ölçeklenebilir, doğa temelli çözümler bulmaktı. Kurucular, yerel toplulukların basit, düşük maliyetli tekniklerle güçlendirilmesi halinde, topraklarına verilen zararları tersine çevirebilecekleri ve eski verimliliğine ve biyolojik çeşitliliğine kavuşturabilecekleri inancıyla motive oldular.

Peter Westerveld, Afrika’nın çeşitli yerlerinde benzer tekniklerle zaten deney yapmış olan geniş peyzaj hidrolojisi bilgisini projeye getirdi.Yağmur suyu hasadı ve arazi restorasyonu konusundaki yenilikçi fikirleri, Justdiggit’in temel stratejilerinin temelini attı.

Başlangıcından bu yana, Justdiggit kültürel olarak uygun, sürdürülebilir ve ölçeklenebilir müdahaleler sağlamak için yerel topluluklar, hükümetler ve diğer paydaşlarla yakın çalışmayı hedefledi. Yıllar içinde, kuruluş Tanzanya, Kenya ve Etiyopya dahil olmak üzere Doğu Afrika’daki birçok ülkede projelerini genişleterek binlerce çiftçi ve çobana ulaştı.

Su Setlerinin Kökeni

Toprak setleri olarak da bilinen su setleri kavramı, dünya genelinde çeşitli kurak ve yarı kurak bölgelerde yüzyıllardır kullanılan geleneksel yağmur suyu hasadı uygulamalarından gelmektedir. Bu uygulamalar başlangıçta yerli topluluklar tarafından, özellikle yağışların seyrek ve düzensiz olduğu bölgelerde, kıt su kaynaklarını yönetmek ve korumak için geliştirilmiştir.

Su setleri, Afrika, Orta Doğu ve Güney Asya’da kullanılan ve çiftçilerin sert çevre koşullarına uyarladıkları eski tarım yöntemleriyle yakından ilişkilidir. Bu bölgelerde, topluluklar yağmur suyunu yakalamak ve depolamak için eğimli arazilerde sığ çukurlar veya kontür setleri kazmayı öğrendi. Bu, kurak dönemlerde hayati bir su kaynağı sağlamakla kalmadı, aynı zamanda toprak erozyonunu azaltmaya ve arazi verimliliğini artırmaya da yardımcı oldu.

Yarım daire biçimli su setleri oluşturma pratiği, son on yıllarda sürdürülebilir tarım ve arazi restorasyonuna odaklanan kuruluşlar tarafından daha da geliştirildi ve popüler hale getirildi. Daha önce bahsettiğimiz Justdiggit STK’sı, Doğu Afrika’da, özellikle de Tanzanya’da, su setlerinin kullanımını canlandırmada ve ölçeklendirmede önemli bir rol oynamıştır.

Genel olarak, su setleri fikri geleneksel bilgilere dayanmakta ancak çevresel ve kalkınma kuruluşları tarafından iklim değişikliği ve arazi bozulması gibi çağdaş zorlukları ele almak için uyarlanmış ve modernize edilmiştir.

Su Setleri Nasıl İnşa Edilir

Su setleri yere kazılan yarım daire biçimli çukurlardır. Bu setler yağmur suyunu yakalar ve tutar, kurumaya yüz tutmuş topraktan hızla buharlaşmasını önler. Bu çukurlar suyu zeminde tutarak tohumların çimlenmesine ve bitki örtüsünün kök salmasına yardımcı olur, bu da toprağı stabilize eder ve daha fazla erozyonu önlemeye yardımcı olur.Bu yöntem, daha önce üretken kullanım için çok kurak olan büyük alanların canlandırılmasına yol açtı.

Su bendi inşa etmek oldukça basittir. Öncelikle, genellikle yağmur suyunun doğal olarak aktığı bir yamaçta uygun bir yer seçilir. Bendin şekli daha sonra zemine işaretlenir, genellikle maksimum akışı yakalamak için açık tarafı yukarıya bakan bir yarım daire oluşturur. Bend, yaklaşık 30-50 cm (12-20 inç) derinliğe kadar kazılır ve çıkarılan toprak aşağıdaki tarafa küçük bir set oluşturmak için yığılır.

Bendin içi suyu etkin bir şekilde yakalamasını sağlamak için şekillendirilir ve düzeltilir ve bazen toprağı stabilize etmek ve su emilimini artırmak için bende veya çevresine çim tohumları veya küçük ağaçlar dikilir. Düzenli bakım gereklidir siltleri temizlemek ve yoğun yağmurun neden olduğu hasarları onarmak için, bendlerin zamanla fayda sağlamaya devam etmesini sağlamak amacıyla.

Tanzanya’nın Arusha gibi bölgelerinde su bentlerinin inşasından önce yağmur suyu büyük ölçüde yüzey akışı nedeniyle israf edilirdi. Bu kurak ve yarı kurak bölgelerdeki manzara genellikle suyu hızlı bir şekilde ememeyen sert, sıkıştırılmış topraklara sahiptir. Yağmur yağdığında, suyun çoğu yere sızmak yerine hızla yüzey boyunca akarak birçok soruna neden olurdu:

  1. Toprak Erozyonu: Hızlı akan yüzey akışı, bitki büyümesi için gerekli olan üst toprağı taşırdı. Bu erozyon sadece toprağı daha da bozulmasına yol açmadı, aynı zamanda gelecekte bitki örtüsünün kök salmasını daha da zorlaştırdı. Zamanla bu süreç, bir zamanlar üretken olan arazinin çorak hale gelmesine neden oldu.
  2. Su Kaybı: Yüzey boyunca akan suyun çoğu ya buharlaşırdı ya da daha düşük alanlara akıp, yağmurlar durduktan hemen sonra araziyi kurak bırakırdı. Bu, suyun ekinleri, meraları desteklemek ya da yerel yeraltı suyu kaynaklarını yeniden doldurmak için mevcut olmadığı anlamına geliyordu. Bu değerli kaynağın kaybı, yerel çiftçiler ve çobanlar tarafından karşılaşılan zorlukları daha da kötüleştirdi.
  3. Azalmış Tarımsal Üretkenlik: Topraktaki suyun minimum tutulması nedeniyle, mahsul verimleri düşüktü ve hayvancılık için mevcut olan mera yetersizdi.Bu durum, özellikle yağmurla beslenen tarıma bağımlı bölgelerde, birçok toplum için gıda güvensizliği ve ekonomik zorluklara yol açtı.

Su bentlerinin yanı sıra “Kisiki Hai” veya Çiftçi Kontrollü Doğal Yenilenmeyi (FMNR) de uygularlar. Bu teknik, ağaç kütüklerini canlandırmaya ve yeni sürgünlerin büyümesini teşvik etmeye odaklanır ve bu, peyzajın nemi tutma ve gölge sağlama yeteneğini artırır, ayrıca otlar ve diğer bitkilerin büyümesini destekler.

200.000 Su Bendi

Bu geleneksel, düşük maliyetli teknik çabalarının etkisi önemli olmuştur. 200.000’den fazla bent kazıldı in the Arusha region, leading to the regeneration of thousands of trees and millions of liters of water retained in the soil. Bu eylemler sadece peyzajı dönüştürmekle kalmadı, aynı zamanda otlak ve tarıma uygun arazi mevcudiyetini artırarak yerel yaşamları iyileştirdi.

Bu yeşillendirme projelerinin başarısı, doğru teknikler ve topluluk katılımı ile en bozulmuş arazilerin bile geri kazanılıp yeniden üretken hale getirilebileceğini göstermektedir.

Sürdürülebilirlik Anahtardır

Su setleri kullanma uygulaması, birkaç nedenden dolayı son derece sürdürülebilir bir tekniktir:

  1. Düşük Maliyetli ve Düşük Teknoloji: Su bentleri, az kaynakla uygulanabilen düşük maliyetli ve düşük teknolojili bir çözümdür. Gelişmiş teknoloji veya pahalı malzemeler gerektirmezler, bu nedenle sınırlı mali kaynaklara sahip topluluklar için erişilebilirdirler. Bu sadelik, ayrıca yerel toplulukların bentleri dış yardım olmadan kolayca inşa etmelerini, bakımını yapmalarını ve onarmalarını sağlar, bu da uzun vadeli sürdürülebilirliği destekler.
  2. Su Tutma ve Toprak Sağlığını Artırma: Su bentleri, toprağın su tutma kabiliyetini artırır, bu da kurak ve yarı kurak bölgelerde çok önemlidir. Aksi takdirde akıp gidecek yağmur suyunu yakalayarak, bentler suyun yavaşça toprağa sızmasını sağlar, yer altı sularını doldurur ve bitki büyümesini destekler. Bu artan su tutma, toprağı stabilize etmeye, erozyonu azaltmaya ve bitki örtüsünün büyümesini teşvik etmeye yardımcı olur, bu da arazinin kuraklık ve çölleşmeye karşı dayanıklılığını daha da artırır.
  3. Yerel Tarımı Destekleme: Su bentlerinden kaynaklanan artan toprak nemi ve verimliliği, doğrudan yerel tarıma fayda sağlar. Daha tutarlı su mevcudiyetiyle, mahsuller daha güvenilir şekilde büyüyebilir, bu da gıda güvenliğini artırır ve çiftçiler için istikrarlı bir gelir sağlar.Geliştirilmiş meralar ayrıca hayvancılığı destekler ve bu da özellikle Arusha gibi bölgelerde pastoral topluluklar için geçim kaynakları açısından hayati önem taşır.
  4. Doğal Çeşitliliği Teşvik Etme: Su bentleri yerel bitki örtüsünün büyümesini teşvik ederken, aynı zamanda biyolojik çeşitliliğin artmasına da katkıda bulunur. Daha çeşitli bir bitki yaşamı, çeşitli vahşi yaşam için yaşam alanı ve besin kaynakları sağlar ve bozulmuş alanlarda ekolojik dengeyi yeniden kurmaya yardımcı olur. Bu biyolojik çeşitlilik artışı, ekosistemin iklim değişikliği gibi çevresel strese karşı dayanıklılığını daha da güçlendirir.
  5. İklim Değişikliğini Azaltma: Bozulmuş toprakları iyileştirerek ve bitki örtüsü büyümesini teşvik ederek, su bentleri karbon tutulumuna katkıda bulunur. Bitkiler büyüdükçe atmosferden karbondioksit emer ve bu da iklim değişikliğinin etkilerini hafifletmeye yardımcı olur. Bu karbon yakalama, özellikle yoğun bir şekilde ormansızlaşmış veya bozulmuş alanlarda önemlidir.
  6. Yerel Toplulukları Güçlendirme: Su bentlerini inşa etme ve bakım süreci, yerel topluluklara çevrelerini sürdürülebilir bir şekilde yönetmeleri için gerekli bilgi ve becerileri sağlayarak onları güçlendirir. Bu topluluk odaklı yaklaşım, uygulamanın faydalarının kalıcı olmasını sağlar ve yerel halkın restore edilmiş manzaraları koruma konusunda çıkarlarını garanti altına alır.

Su bentleri inşa ederek, topluluklar bu sorunları etkili bir şekilde ele alabildiler. Bentler su akışını yavaşlatarak suyun toprağa sızmasına izin verdi, böylece erozyonu azalttı, nemi korudu ve toprağın verimliliğini kademeli olarak geri kazandırdı.