Taliban 1,4 Milyon Afgan Kızına Okulu Yasaklıyor

Kabil’in düşüşünden üç yıl sonra, Afghanistan ikincil ve yüksek öğretimin kızlar ve kadınlar için açıkça yasaklandığı dünyadaki tek ülke olarak kalıyor. UNESCO’nun yeni verilerine göre 2024’te yayınlanan, 1.4 milyon Afgan kızının, 2021’de fiili yetkililerin kontrolü ele geçirmesinden bu yana kasıtlı olarak ikincil eğitim almaları engellendi. Bu karanlık gerçeklik, ilk okul kayıtlarında ciddi bir düşüşle birleşerek hem erkekleri hem de kızları etkileyerek ciddi bir eğitim krizine işaret ediyor.

UNESCO’nun Son Bulguları

Ağustos 2024 itibariyle, eğitimden mahrum kalan Afgan kızlarının sayısı artmaya devam ediyor; şimdi tahmini 2.5 milyon kız okul dışında, bu da toplam okul çağındaki kız nüfusunun yaklaşık %80’ine denk geliyor. UNESCO Genel Direktörü Audrey Azoulay durumu “kabul edilemez” olarak nitelendirdi ve eğitimin asla taviz verilmemesi gereken temel bir insan hakkı olduğunu vurguladı. Veriler ayrıca, sadece bu yıl 12 yaşına giren en az 300.000 kızın yasaklı yaşa ulaştığını ve bu durumun endişe verici rakamlara eklendiğini gösteriyor.

İlköğretimin Çöküşü

İlköğretimdeki durum da aynı derecede vahim. 12 yaş altındaki kızların okula gitmesine izin verilirken, ilköğretimdeki toplam öğrenci sayısı 1.1 milyon azalarak 2022 yılında 5.7 milyona düştü; bu, 2019’daki 6.8 milyon ile karşılaştırıldığında büyük bir düşüş. Erkek öğrencilere kadın öğretmenlerin ders vermesinin yasaklanması, zaten var olan öğretmen eksikliğini daha da kötüleştirerek, ebeveynleri çocuklarını okula göndermek konusunda daha da caydırmıştır. Ekonomik istikrarsızlıkla mücadele eden bir ülkede, okula katılımın bu şekilde düşmesi çocuk işçiliği ve erken evliliklerin artmasına yol açma riski taşımaktadır.

İnsani Bedel

Bu yasakların duygusal ve psikolojik bedeli derindir. Afgan kızlar, eğitim hayallerinin kayıp gittiğini seyrederken ‘zihinsel olarak ölü’ hissettiklerini anlatıyorlar. Birçok kız, Taliban’ın kadın düşmanı politikalarına karşı gelerek diğerlerine eğitim vermeyi ve yeraltı dersleri aracılığıyla umut bulmayı kendilerine görev edinmiştir. Ancak, yasaklar sürdüğü sürece, milyonlarca kız okuldan mahrum kalmaya devam etmekte, bu da sadece kişisel geleceklerini değil, tüm ülkenin geleceğini sınırlamaktadır.

Yüksek Öğretim İçin Kara Bir Gelecek

Afganistan’ın yüksek öğretim sistemi de benzer şekilde çöküş yaşıyor, 2021’den bu yana üniversite kayıtları yarıya indi. Öğrenci sayısındaki bu keskin düşüş, kısa süre içinde nitelikli mezun eksikliğine yol açacak ve ülkenin gelecekteki gelişimini tehdit edecek.Özellikle kadınlar için eğitime erişim eksikliği, toplumsal eşitsizlikleri daha da pekiştirir ve Afganistan’ın ulusun karmaşık zorluklarını ele alabilecek bir iş gücü oluşturma yeteneğini sınırlar.

UNESCO’nun Tepkisi: Alternatif Öğrenme Programları

Bu krize yanıt olarak, UNESCO Afgan kızları ve kadınları için alternatif öğrenme fırsatları sunma çabalarını artırdı. 20 vilayette çalışan UNESCO, 780’i kadın olmak üzere 1.000’den fazla kolaylaştırıcıyı okuryazarlık kursları vermek üzere eğitti. Bu programlar, neredeyse 1.900 köyde, çoğunluğu genç kızlar olmak üzere 55.000 kişiye ulaşmıştır. Ancak, okula gitmeyen öğrenci sayısının büyüklüğü göz önüne alındığında, önümüzdeki zorluklar devasa olmaya devam ediyor.

Bölgesel ve Medya Destek Girişimleri

Afganistan’ın ötesinde, UNESCO öğretmen eğitimi ve eğitim kaynakları aracılığıyla Afgan mültecileri desteklemek için Pakistan, Tacikistan ve İran gibi komşu ülkelerde çalışmaktadır. UNESCO ayrıca radyo ve televizyon aracılığıyla uzaktan öğrenmeye yatırım yaparak Afgan medya kuruluşlarına eğitim içerikleri geliştirmeleri için finansal destek ve teknik uzmanlık sağlamıştır. Begüm Kadınlar için Organizasyonu gibi girişimler, yaklaşık 17 milyon Afgan vatandaşına ulaşarak, giderek daha kısıtlayıcı bir ortamda onlara önemli öğrenme fırsatları sağlamıştır.

Küresel Eylem Çağrısı

Alternatif eğitim sağlama konusundaki yenilikçi çabalara rağmen UNESCO, yüz yüze eğitimin değerinin hiçbir şeyle değiştirilemeyeceğini vurgulamaktadır. Organizasyon, uluslararası toplumu, Afganistan’daki fiili otoriteler üzerinde kızlar ve kadınlar için eğitime tam erişimi yeniden sağlamak üzere baskı yapmaya çağırmaya devam etmektedir.

Temel İnsan Haklarının Derin İhlali

Afganistan’ın devam eden eğitim krizi, ülkenin gelişimi için uzun vadeli sonuçları olan temel insan haklarının derin bir ihlalidir. UNESCO ve ortakları zararı hafifletmeye çalışırken, dünya Afgan kızları ve kadınları için eğitim haklarının tam olarak geri kazanılması için savunuculuk yapmaya devam etmelidir. Tüm bir neslin geleceği buna bağlı.